آلزایمر یکی از چالش‌های بزرگ پزشکی در دنیای امروز است که میلیون‌ها نفر را تحت تأثیر قرار داده و زندگی آن‌ها را دچار اختلال می‌کند. تحقیقات اخیر در زمینه واکسن آلزایمر امیدهای جدیدی را به ارمغان آورده است. این واکسن با هدف مقابله با پروتئین تاو، که نقش مهمی در تخریب سلول‌های عصبی ایفا می‌کند، طراحی شده است.
پروتئین تاو در حالت طبیعی به تثبیت ساختار نورون‌ها کمک می‌کند، اما در بیماران مبتلا به آلزایمر، این پروتئین به‌صورت غیرطبیعی فسفریله شده و تجمع می‌یابد. این تجمع منجر به تشکیل تنگل‌های نوروفیبریلاری (NFTs) می‌شود که در نهایت به مرگ سلول‌های عصبی منجر می‌گردد. واکسن جدید با استفاده از ذرات شبه‌ویروس Qβ، که یک باکتریوفاژ بی‌خطر است، سیستم ایمنی بدن را تحریک می‌کند تا آنتی‌بادی‌هایی علیه p-tau تولید کند. این آنتی‌بادی‌ها نه تنها از تجمع پروتئین تاو جلوگیری می‌کنند، بلکه قادر به پاکسازی پلاک‌های موجود نیز هستند.
در آزمایش‌های انجام‌شده بر روی موش‌های مهندسی‌شده برای تولید p-tau انسانی، واکسن نشان داد که می‌تواند تجمع تاو در مغز را بین ۴۰ تا ۵۰ درصد کاهش دهد. همچنین، در ماکاک‌های رزوس، واکسن نه‌تنها ایمن بود، بلکه پاسخ ایمنی قوی و پایداری ایجاد کرد بدون اینکه عوارض جانبی التهابی خطرناکی مانند آنسفالیت مشاهده شود. نتایج تست‌های شناختی نیز نشان‌دهنده بهبود قابل‌توجهی بود.
یکی از ویژگی‌های بارز این واکسن، تمرکز آن بر ریشه بیماری است. برخلاف داروهای فعلی که عمدتاً علائم را کاهش می‌دهند، این واکسن به طور مستقیم به عامل اصلی تخریب عصبی حمله می‌کند. همچنین، پلتفرم ایمن ذرات Qβ که پیش‌ازاین در واکسن‌های دیگر مانند HPV استفاده شده‌اند، ایمنی آن را تأیید کرده است. اگر این واکسن در مراحل اولیه آلزایمر تجویز شود، ممکن است از پیشرفت بیماری جلوگیری کند.
مراحل بعدی تحقیق شامل فاز اول کارآزمایی انسانی است که در سال ۲۰۲۶ برنامه‌ریزی شده است. هدف این کارآزمایی بررسی ایمنی و دوز مناسب برای انسان است. با این حال، نگرانی‌هایی وجود دارد؛ آیا پاسخ ایمنی در انسان به‌اندازه مدل‌های حیوانی قوی خواهد بود؟ و آیا اثرات بلندمدت واکسن بر شناخت پایدار می‌ماند؟
دکتر باسکار، سرپرست تیم تحقیق، به اهمیت این واکسن اشاره کرده و می‌گوید: «این واکسن یک تغییر پارادایم در درمان آلزایمر است. برای اولین بار، ابزاری داریم که هم پیشگیرانه و هم درمانی عمل می‌کند.»
اگر نتایج کارآزمایی‌های انسانی موفقیت‌آمیز باشد، این واکسن می‌تواند تا دهه ۲۰۳۰ در دسترس عموم قرار گیرد و میلیون‌ها بیمار را از زوال عقل نجات دهد. با این حال، محققان هشدار می‌دهند که هنوز راهی طولانی تا تأیید نهایی وجود دارد.
با ادامه تحقیقات و پیشرفت‌های علمی، امیدها برای کنترل و درمان آلزایمر بیشتر از همیشه افزایش یافته است و این واکسن ممکن است نقطه عطفی در تاریخ پزشکی باشد.
مطالب مرتبط
خون مصنوعی در ژاپن
