کشف علت حساسیت دندان به سرما؛ سفری از فسیل‌های باستانی تا دندان انسان امروزی
در مطالعه‌ای جدید و قابل‌توجه که در ژورنال Nature Communications منتشر شده، دانشمندان موفق به کشف ریشه‌ی حساسیت دندان به سرما شده‌اند. این پژوهش با بررسی فسیل‌های دندان ماهی‌های ماقبل تاریخ و مقایسه آن‌ها با دندان انسان، نشان می‌دهد که این حساسیت دندانی یک ویژگی تکاملی است که از اجداد ما به ارث رسیده؛ اجدادی که در محیط‌های سرد زندگی می‌کردند.
چرا دندان‌ها به سرما حساس هستند؟
حساسیت دندان به سرما یکی از مشکلات شایع است که هنگام خوردن بستنی، نوشیدنی سرد یا حتی تنفس در هوای سرد، به‌صورت درد تیز و تیرکشنده در دندان‌ها احساس می‌شود.
این درد ناشی از وجود سلول‌های خاصی به نام اودونتوبلاست‌ها (Odontoblast) در لایه‌ی عاج دندان (Dentin) است. این سلول‌ها دارای کانال‌های یونی TRPC5 هستند که با کاهش دما فعال شده و سیگنال درد به عصب دندان ارسال می‌کنند.
ریشه‌ی تکاملی حساسیت دندانی
پرسش مهم این بود: چرا طبیعت چنین مکانیسم دردناکی را حفظ کرده؟ پاسخ در فسیل‌های دندان ماهی‌های پلاکودرم (Placodermi)، موجوداتی با قدمت حدود ۴۲۰ میلیون سال، یافت شد.
محققان دانشگاه Uppsala و MIT دریافتند که این ماهی‌ها نیز دندان‌هایی با واکنش به دمای سرد داشته‌اند، که احتمالاً نوعی مکانیسم دفاعی بوده است.
یافته‌های کلیدی:
محافظت در برابر سرما: دندان‌ها در برابر آب سرد حساس بودند تا از آسیب بافتی جلوگیری شود.
ویژگی تکاملی پایدار: این حساسیت در طول میلیون‌ها سال در پستانداران و نهایتاً انسان باقی مانده است.
هشدار حفاظتی: درد دندانی به‌عنوان زنگ خطر برای جلوگیری از آسیب‌دیدگی بیشتر.
عملکرد مولکولی کانال‌های TRPC5
کانال‌های TRPC5 به‌نوعی مانند ترموستات عمل می‌کنند:
با کاهش دما، باز شده و یون‌های کلسیم وارد سلول می‌شوند.
این ورود، سیگنال‌های الکتریکی درد تولید کرده و عصب دندان را تحریک می‌کند.
نتیجه: درد تیرکشنده‌ای که ما به‌عنوان حساسیت دندانی به سرما تجربه می‌کنیم.
راهکارهای درمانی
نتایج این مطالعه می‌تواند به درمان‌های نوین برای کاهش یا حذف حساسیت به سرما در دندان کمک کند، از جمله:
داروهای مسدودکننده TRPC5
ژن‌درمانی برای کنترل بیان ژن‌های حساس به سرما
پوشش‌های نانویی برای عایق کردن عاج دندان و کاهش تحریک عصبی
این کشف نشان می‌دهد که حساسیت دندان به سرما فقط یک پدیده‌ی امروزی نیست، بلکه بازمانده‌ای از میلیون‌ها سال تکامل زیستی است. درک این مکانیسم تکاملی می‌تواند به بهبود روش‌های درمانی دندان‌پزشکی کمک کند و مسیر جدیدی برای مقابله با دردهای دندانی ناشی از سرما بگشاید.
منبع: مشاهده مقاله اصلی
