برخی کارشناسان می گویند تعداد مبتلایان به ایران در ده‌های آینده به صورت انفجاری و مانند یک سونامی بالا می رود . امار بیماریهایی مانند سرطان در کشورهای پیشرفته هم کمتر از ایران نیست اما راهکار آنها برای کنترل این نوع بیماریها Personalized Medicine یا درمانهای شخص محور است

تعریف Personalized Medicine

– پزشکی شخصی همان طور که از نام آن مشخص است، پزشکی فرد محور Personalized Medicine یا پزشکی شخصی به مجموعه ای از فعالیت ها گفته می شود که در جهت تشخیص و درمان بیماری های افراد بر اساس ویژگی های شخصی آن ها صورت می گیرد. منظور از این ویژگی های شخصی، ویژگی هایی است که در ژنوم افراد موجود است. ژنوم، مجموعه کاملی از DNA  هر موجود زنده شامل تمامی ژن های آن است.

 

اما آیا پزشکی فرد محور فقط برای درمان تعداد محدودی از بیماری ها و در تخصص های پزشکی خاص قابل بهره برداری است؟

1-بیماری های متابولیک

اگر خانواده ای مستعد ابتلا به بیماری دیابت باشد، با کمک پزشکی فرد محور می توان از این موضوع در مورد افراد مختلف خانواده آگاه شد.

2- بیماری های عفونی

بسیاری از بیماری های عفونی مثل بیماری های باکتریایی و بیماری های ویروسی را می توان به کمک پزشکی فرد محور تشخیص داد و یا به روند درمان آن ها کیفیت و سرعت بسیاری بخشید. از میان این بیماری ها می توان بیماری های خودالتهابی را ذکر کرد.

3-اختلالات ایمونولوژی (مربوط به سیستم ایمنی بدن)

بیماری هایی که امروزه آن ها را با نام بیماری های ایمونولوژی می شناسیم، بیماری هایی هستند که در پی ایجاد نقص در کارکرد سیستم ایمنی بدن به وجود می آیند. از میان انواع متعدد بیماری های مربوط به سیستم ایمنی بدن می توان به بیماری های خود ایمنی اشاره نمود.

4-بیماری های قلبی عروقی

خوب است بدانید که هر بیماری و اختلالی که برای بخش های مختلف بدن انسان ایجاد گردد، ممکن است دلایل ژنتیکی عمده داشته باشد. به عنوان مثال اگر در یک خانواده تعدد مرگ در اثر سکته قلبی مشاهده گردد، این مسئله حاکی از وجود یک مشکل ژنتیکی در آن خانواده است.

5-بیماری های دهان و دندان

حتما در اطرافیان خود دیده اید که برخی از افراد بسیار بیشتر از دیگران مستعد ابتلا به بیماری های لثه و دندان مثل پوسیدگی دندان و … هستند. این مورد نیز یکی دیگر از مثال هایی است که می توان در مورد بیماری های ژنتیکی عنوان نمود. ناهنجاری هایی مانند شکاف لب و کام یکی از انواع مختلف بیماری های مربوط به دهان هستند که دلایل وراثتی و ژنتیکی دارند.

6-مراقبت از پوست

در سال های گذشته و با پیشرفت های گسترده ای که در زمینه تولید محصولات مراقبت از پوست حاصل شده است، انواع مختلفی از این محصولات با کمک علم ژنتیک تولید شده اند. به تازگی محصولات مراقبت از پوستی وارد بازار شده اند که با کمک گرفتن از سلول های بنیادی به جوانسازی پوست کمک می کنند.

 

7-بیماری های پوستی

برای درمان بیماری های مختلف پوستی می توان از پزشکی فرد محور کمک گرفت. از میان بیماری های مختلف پوستی که به کمک پزشکی فرد محور قابل درمان هستند، می توان به بیماری هایی مانند لوپوس و بیماری پروانه ای اشاره نمود.

8-بیماری های مغز و اعصاب

برای تشخیص و درمان بیماری های مختلف مغز و اعصاب مانند آلزایمر، هانتینگتون، پارکینسون، ام اس و … می توان از پزشکی فرد محور بهره جست. به عنوان مثال اگر فردی دچار ضعف عضله شده باشد، با کمک گرفتن از روش پزشکی فرد محور می توان فهمید که نوع ضعف عضله میوپاتی (ضعف ماهیچه) یا نوروپاتی (ضعف اعصاب) است.

9-اختلالات خلقی

از دیگر کاربردهای تکنولوژی های پزشکی فرد محور می توان به استعدادیابی اختلالات خلقی اشاره کرد. بسیاری از بیماری های روانپزشکی مانند افسردگی و اسکیزوفرنی جنبه های وراثتی مختلفی دارند. در نتیجه از پزشکی شخصی می توان در تشخیص و درمان هر چه بهتر این بیماری ها نیز کمک گرفت.

10-بیماری های ریوی

برخی بیماری های ریوی مانند آسم و پنومونی می توانند دارای جنبه ی وراثتی و قابل انتقال به افراد نسل های بعد باشند. با بهره مندی از تکنولوژی نوین پزشکی شخصی می توان در روند تشخیص و درمان، جهشی بزرگ ایجاد کرد.

11-از دیگر کارکرد های پزشکی فرد محور می توان به پیوند اعضا اشاره کرد :

پیوند عضو روندی است که در آن عضو سالم به بدن شخصی پیوند می خورد که از داشتن آن عضو محروم است. با بررسی پروفایل ژنتیکی و مولکولی فرد گیرنده عضو می توان متوجه شد که آیا این عضو برای این فرد مناسب هست یا خیر.

12-استعدادیابی ژنتیکی

افراد مختلف می توانند برای پیدا کردن استعداد های تحصیلی و ورزشی فرزندانشان از خدمات متنوع پزشکی فرد محور بهره مند شوند. با پیدا کردن استعدادهای فرزندانتان به کمک پزشکی فرد محور می توانید زمینه های شکوفایی آن ها در آینده را فراهم کنید.

 

دارو درمانی شخصی شده

در حال حاضر بسیاری از کشورهای پیشرفته ی دنیا در حال ساخت بانک های اطلاعات بیولوژیکی خود هستند. به همین دلیل  در آینده ای نه چندان دور،  داروها در امریکا و اروپا تنها با توجه به اطلاعات بیولوژیکی جمع آوری شده از مردم همان مناطق تولید می شود و ممکن است بطورمثال بر روی افراد آسیایی هیچ تاثیری نگذارد. دارو درمانی شخصی یا personalized drug therapy یکی از مهم ترین اهداف پزشکی فرد محور است. در حقیقت پس از بررسی کامل مشخصات ژنتیکی و مولکولی افراد می توان فهمید که بهترین داروی ممکن برای آن فرد چیست. با انجام این کار می توان به عنوان مثال در مورد افرادی که به یک داروی خاص حساسیت دارند، دوز حساسیت زای دارو را تشخیص داد و بدین ترتیب از بروز حساسیت جلوگیری نمود

مزایای‌های پزشکی فرد محور:

1-تشخیص زود هنگام

2- بهبودی کامل و کاهش عوارض بیماری

3-تجویز دارو متناسب با هر فرد : واکنش دارویی در افراد مختلف، متفاوت بوده و نمی‌توان درمان‌های یکسانی برای آن‌ها انجام داد و با تحولات حوزه ژنتیک، داروها امروزه متناسب هر فرد ارائه می‌شود.

4- کاهش مصرف سرانه دارو

5-توجه بیشتر به  حقوق بیمار

رفسنجان مرکز درمانی فرد محور

با توجه به افزایش شمار بيماران بویژه بیماران سرطانی در  كشور و نسبت تعداد تخت به بيمار و نيز كمبود پرسنل درماني، پزشكي، ضرورت توجه به اين كمبود و احداث و توسعه مراكز خدماتي درماني و بيمارستانهاي فوق  تخصصي كاملاً ملموس و محسوس است. اين نياز كما بيش در تمامي نقاط كشور وجود دارد اما چرا ساخت این مرکز در مانی در رفسنجان در نظر گرفته شده است

1-قرار گرفتن رفسنجان  بر سر راه دو استان کرمان و یزد، عبور کردن راه آهن تهران – بندرعباس از کنار شهر فرودگاه بین المللی ، نزدیکی جغرافیایی  با استانهای هرمزگان ، سیستان و بلوچستان ، هرمزگان و فارس

2-رفسنجان به لحاظ موقعیت استراتژیک جغرافیایی به عنوان نقطه اتصال  منطقه ای میتواند به مرکز بین المللی منطقه آسیایی  در این حوزه تبدیل شود.

3-استقبال صنایع مس برای کمک به ساخت این مرکز بدلیل همجواری رفسنجان با بزرگترین قطب تولید مس  ایران با 15 هزار کارمند  : فاصله 40 کیلومتری رفسنجان تا مجتمع مس سرچشمه .

4- تعهد خانواده های خیر  رفسنجان برای کمک به ساخت و تجهیز  این مرکز درمانی

5- استقبال خوب بخش حاکمیتی رفسنجان در تامین زمین و امکانات اولیه

6- همجواری مرکز درمانی فرد محور با بیمارستان در حال ساخت فوق تخصصی 190 تختخواب تسکین رفسنجان

7- فاصله زیاد مناطق جنوب وشرق کشور با تهران و دسترسی راحت تر بیماران به رفسنجان

8- وجود دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان بعنوان مرکز تربیت نیروی متخصص و کارآمد پزشکی و پرستاری

 

هزینه های ساخت و راه اندازی

مرکز درمانی بیمار محور ، مجموعه ای بزرگ با تعداد زیادی پزشک، پرستار، بهیار، تکنسین، نیروهای خدماتی، نیروهای اداری و … در بخش های مختلف است. برآورد اولیه هزینه های اولیه این مرکز نشان می دهد که  بیشتر  هزینه ها شامل  سه بخش ابنیه ، تجهیزات و نیروی انسانی  است و حدود نیمی از هزینه های اجرایی این طرح مربوط به دستگاهها و تجهیزات مورد نیاز می باشد.

 

 

سود آوری اجرای طرح

میزان سود یک مرکز درمانی  به مولفه های گوناگونی چون ظرفیت پذیرش بیمار، تعداد بخش های موجود مرکز ، نوع خدمات درمانی ارائه شده  و … بستگی دارد. کارشناسان در طرح توجیهی احداث مرکز درمانی  نرخ بازده داخلی را بین 30 تا 40  درصد برآورد نموده اند.و اقداماتی مانند ارائه خدمات تخصصی و فوق تخصصی پزشکی ، استفاده از تجهیزات پیشرفته و به روز پزشکی و قرارداد با بیمه های تکمیلی برای تحت پوشش قرار دادن هزینه های بیماران، باعث تمایل بیشتر بیماران به استفاده از خدمات این مرکز شده و سود ان  را افزایش خواهد داد.

مزیت این مرکز  برای بیماران:
– دسترسی آسان بیماران به انواع خدمات تخصصی فرد محور
– امکان مداوای تخصصی
– دسترسی به قسمت های تخصصی دیگر از جمله آزمایشگاه ها ومراکز تشخیص

– عدم اختلاط در محیط درمان بیماری های مختلف

-صرفه جویی در وقت و هزینه بیماران

مزیت این مرکز برای پزشکان:
– تبادل و بهره گیری از همکاری سایر پزشکان پیشرو جهان در حوزه تشخیص و درمان
– استفاده مناسب از امکانات تشخیص و درمانی گرد آوری شده  در مجموعه
– احساسی تعلق بیشتر در محیط

-تشخیص عامل بیماریزا و بررسی سیستم ایمنی بیماران

-مشاوره برای تهیه دارو و  واکسن

نتیجه گیری:

انتقال از روش‌های دارویی سنتی به پزشکی شخصی انتخابی نیست بلکه ضرورت است . در سراسر جهان، تلاش‌ها و ابتکارات زیادی برای ایجاد استراتژی‌های اجرای ملی برای پزشکی ژنومی (فرد محور) در حال انجام است  پزشکی فرد محور یک رویکرد نوآورانه در جهت ارائه‌ی خدمات درمانی بهتر و کاهش هزینه‌های کل مراقبت‌های بهداشتی است

این سرمایه گذاری با امید به معالجه‌ی مناسب از نظر ارائه راهکار درمانی مناسب برای شخص مناسب در زمان مناسب شکل گرفته است که با مفهوم سازی پزشکی فرد محور نه تنها برای محققان بلکه برای سیستم‌های مراقبت‌های بهداشتی در هم تنیده شده است .

پزشکی فرد محور پتانسیل این را دارد تا با کاهش هزینه‌های مراقبت‌های بهداشتی، هزینه‌های تولید دارو و زمان، الزام به بهبود نتایج بهداشت را برآورده سازد. این انقلاب در سیستم بهداشت و درمان تنها با مشارکت همه بخش های تصمیم ساز وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی ، معاونت علمی و فن آوری ریاست جمهوری ، مجلس شورای اسلامی همچنین  کار آفرینان و مبتکران برای تهیه‌ی ابزار‌های هوشمند و تجزیه و تحلیل اطلاعات ژنتیکی، تنظیم‌ کننده‌ها با آموزش مصرف کنندگان و ارائه دهندگان و پشتیبانی از انقلاب‌های اساسی در این امر امکان پذیر خواهد بود.